Z kart historii, czyli jak to drzewiej bywało …
Cofnijmy się do roku 1927, kiedy to 3 grudnia kiedy to Prezydent Rzeczpospolitej wydał Rozporządzenie o prawie łowieckim.
W ówczesnych czasach łowiectwo znacznie różniło się od tego, które znamy obecnie. Na łamach Poradnika Łowieckiego postaram się przedstawić zachodzące od tamtego czasu w Polsce a dotyczące łowiectwa zmiany.
W swoim Rozporządzeniu Prezydent Rzeczpospolitej w art. 1 określa gatunki zwierząt łownych. W tamtym czasie do dzikiej zwierzyny łownej zaliczano:
a)
– żubry
– łosie
– jelenie
– daniele
– sarny
– kozice
– dziki
– bobry
– świstaki
– zające (szaraki i bielaki)
– króliki
– wiewiórki
– niedźwiedzie
– rysie
– żbiki
– wilki
– lisy
– borsuki
– kuny leśne (tumaki)
– kuny domowe (kamionki)
– tchórze
– gronostaje
– łasice
– wydry
– norki
b)
– głuszce
– cietrzewie
– jarząbki
– pardwy
– kuropatwy
– przepiórki
– bażanty
– dropie
– dropie-kamionki (strepety)
– żórawie (pisownia oryginalna)
– czarne bociany
– czaple
– słonki
– dublety
– bekasy
– bekasiki
– kulony i kuliki
– bataljony (pisownia oryginalna)
– derkacze
– łyski
– nurki
– czajki
– dzikie łabędzie
– dzikie gęsi
– dzikie kaczki oraz wszelkie inne ptactwo błotne i wodne
– dzikie gołębie
– drozdy
– kwiczoły
– paszkoty
– ptaki krukowate i drapieżne
Minister Rolnictwa miał prawo w drodze rozporządzenia uznać za łowne także inne gatunki zwierząt.
Jak można zauważyć z powyższego wykazu, zwierzyna łowna podzielona została najogólniej mówiąc na dwie grupy zwierząt: ssaki i ptaki. Do grupy ssaków łownych zaliczono 26 gatunków zwierząt a do grupy ptaków znacznie powyżej 30 gatunków. Dokładną liczbę trudno w tej chwili przytoczyć z uwagi na wpisane do Rozporządzenia takie określenia jak dzikie gęsi, dzikie kaczki oraz wszelkie ptactwo błotne i wodne, dzikie gołębie, ptaki krukowate i drapieżne. Do zwierzyny łownej zaliczano wówczas zdecydowaną większość występujących w Polsce dużych ssaków i znaczną ilość gatunków ptaków.
Ciekawe były również ówczesne rozwiązania prawne dotyczące prawa do polowania. W art. 4 Prezydent powiązał prawo do polowania z własnością ziemi “Polowanie jest związane z własnością gruntu i należy do właściciela gruntu. …”
Taki zapis jednoznacznie wskazywał, kto ma prawo do polowania. Właściciel gruntu stał się jedynym dysponentem prawa do polowania w odniesieniu do własnego gruntu. Jednocześnie prawo dopuszczało prawo wyłącznego polowania właściciela gruntu na własnej ziemi pod warunkiem utworzenia własnego obwodu łowieckiego o minimalnej powierzchni 100 ha. Tak tworzone obwody nazywano obwodami własnymi.
Jeżeli właściciel ziemi nie dysponował takim gruntem, musiał połączyć swoje grunty z sąsiadami, tak aby powstały w ten sposób obwód miał minimum 100 ha ciągłej powierzchni. Obwód taki był obwodem wspólnym. Obwody wspólne powinny w zasadzie stanowić cały obszar gminy (po wyłączeniu obwodów własnych) jednak prawo dopuszczało tworzenie obwodów o różnej powierzchni w zależności od sytuacji i ciągłości powierzchni. W żadnym wypadku jednak obwód nie mógł mieć mniej niż 100 ha.
Pomimo tak jednoznacznego powiązania prawa własności gruntu z prawem polowania, niekiedy możliwe było tworzenie obwodów wspólnych wbrew woli właściciela ziemi. Właściciel gruntu, który nie miał wystarczającej powierzchni do utworzenia obwodu własnego, nie mógł się sprzeciwić powstaniu obwodu wspólnego, jeżeli właściciele gruntów stanowiących większość planowanego obwodu wspólnego wyrazili wolę utworzenia takiego obwodu. Właściciele obwodu wspólnego z mocy prawa stanowili spółkę łowiecką i posiadali osobowość prawną. Obwody łowieckie wspólne tworzone były na minimum sześć lat. Na taki też czas możliwe było wydzierżawianie takich obwodów. Właściciele obwodów wspólnych mogli łowiecko użytkować taki obwód jedynie poprzez dzierżawę obwodu. Zyski z dzierżawy dzielone były pomiędzy właścicieli gruntów z tym, że część dochodów przeznaczana była na cele ochrony łowiectwa, w tym na utrzymanie straży łowieckiej oraz na cele hodowlane.
Okresy polowań
W swoim Rozporządzeniu Prezydent Rzeczpospolitej nie określił – jak to przyjęte jest obecnie – okresów polowań, ale podał okresy ochronne, w czasie których to okresów polowanie na dany gatunek było niedozwolone.
Na dzień wejścia Rozporządzenia w życie okresy ochronne na daną zwierzynę przedstawiały się następująco:
| a) | Okresy ochronne |
| - żubry | - zabrania się polowania |
| - łosie | - byki 15.XII – 31.VIII - zabrania się polowania na samice i cielęta - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na samice i cielęta |
| - jelenie | - byki 1.XI – 31.VIII - zabrania się polowania na samice i cielęta - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na samice i cielęta |
| - daniele | - rogacze 1.XI – 31.VIII - zabrania się polowania na samice i cielęta - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na samice i cielęta |
| - sarny | - kozły w woj. poznańskiem i pomorskiem – 1.I – 15.Vw województwach zaś pozostałych – 1.II – 16.V- zabrania się polowania na sarny-kozy i koźlęta - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na sarny-kozy i koźlęta |
| - kozice | - zabrania się polowania - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na odstrzał tego gatunku |
| - dziki | Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia wprowadzać czas ochronny dla dzików |
| - bobry | - zabrania się polowania |
| - świstaki | - zabrania się polowania - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na odstrzał tego gatunku |
| - zające (szaraki i bielaki) | - zające – szaraki w woj. poznańskiem i pomorskiem – 15.I – 30.IXw województwach zaś pozostałych – 1.II – 30.IX- zające – bielaki – 15.II – 31.X |
| - króliki | - wolno polować przez cały rok |
| - wiewiórki | 1.III – 31.X |
| - niedźwiedzie | - wolno polować przez cały rok- Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla niedźwiedzi - zabrania się polowania na niedźwiedzice od niedźwiedziątek - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na niedźwiedzice od niedźwiedziątek |
| - rysie | - wolno polować przez cały rok - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla rysi |
| - żbiki | - wolno polować przez cały rok - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla żbików |
| - wilki | - wolno polować przez cały rok |
| - lisy | - wolno polować przez cały rok - Minister Rolnictwa może w drodze r rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla lisów |
| - borsuki | - 1.XII – 31.VIII |
| - kuny leśne (tumaki) | - wolno polować przez cały rok - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla kun |
| - kuny domowe (kamionki) | - wolno polować przez cały rok |
| - tchórze | - wolno polować przez cały rok |
| - gronostaje | - wolno polować przez cały rok |
| - łasice | - wolno polować przez cały rok |
| - wydry | - wolno polować przez cały rok |
| - norki | - wolno polować przez cały rok - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla norek |
| b) | Okresy ochronne |
| - głuszce | - koguty – 15.V – 15.III - zabrania się polowania na głuszce-kury - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na głuszce-kury |
| - cietrzewie | - koguty – 1.VI – 15.VIII -kury w województwach wileńskiem, nowogródzkiem, białostockiem, poleskiem i wołyńskiem – 15.IX – 15.VIII- zabrania się polowania na cietrzewie-kury w województwach: pomorskiem, poznańskiem, warszawskiem, łódzkiem, kieleckiem, lubelskiem, krakowskiem, lwowskiem, tarnopolskiem i stanisławowskiem - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na cietrzewie-kury w w/w województwach |
| - jarząbki | - 1.II – 15.VIII |
| - pardwy | - 1.II – 15.VIII |
| - kuropatwy | - w województwach wileńskiem, nowogródzkiem, białostockiem, poleskiem i wołyńskiem – 1.XI – 31.VIII - w województwach zaś pozostałych – 1.XII – 31.VIII |
| - przepiórki | - od przylotu do 31.VIII |
| - bażanty | - koguty - 1.II – 31.VIII - zabrania się polowania na bażanty-kury - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na bażanty-kury |
| - dropie | - 1.II – 15.VIII |
| - dropie-kamionki (strepety) | - 1.II – 15.VIII |
| - żórawie | - 1.III – 10.VII |
| - czarne bociany | - zabrania się polowania - Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. zezwalać na polowanie na czarne bociany |
| - czaple | - 1.III – 10.VII |
| - słonki | - 15.V – 15.VIII |
| - dublety | - 1.III – 10.VII |
| - bekasy | - 1.III – 10.VII |
| - bekasiki | - 1.III – 10.VII |
| - kulony i kuliki | - 1.III – 10.VII |
| - bataljony | - 1.VI – 10.VII |
| - derkacze | - 1.III – 10.VII |
| - łyski | - 1.III – 10.VII |
| - nurki | - 1.III – 10.VII |
| - czajki | - 1.III – 10.VII |
| - dzikie łabędzie | - 15.V – 31.VII |
| - dzikie gęsi | - 15.V – 31.VII |
| - dzikie kaczki oraz wszelkie inne ptactwo błotne i wodne | - dzikie kaczory – 1.VI – 10.VII - dzikie kaczki (samice i młode) oraz inne ptactwo wodne i błotne – 1.III – 10.VII |
| - dzikie gołębie | - 1.II – 15.VIII |
| - drozdy | - 1.II – 15.VIII |
| - kwiczoły | - 1.II – 15.VIII |
| - paszkoty | - 1.II – 15.VIII |
| - ptaki krukowate i drapieżne. | - 1.II – 15.VIII (z wyjątkiem jastrzębi gołębiarzy, krogulców, wron i srok – na które wolno polować przez cały rok) Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla orłów |
– Za cielęta łosia, jelenia, daniela i koźlęta sarny uważa się młode zwierzęta tych gatunków w czasie do końca lutego następnego roku po ich urodzeniu.
– Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia m. in. wprowadzać czas ochronny dla niedźwiedzi, rysi i żbików, lisów, kun leśnych (tumaków), norek i orłów
– Minister Rolnictwa może w drodze rozporządzenia rozszerzać czas ochronny, zabraniać całkowicie polowań lub zezwalać na polowanie (z wyjątkiem żubra i bobra)
Pisownia oryginalna. W Rozporządzeniu określone zostały czasy ochronne, a nie jak obecnie okresy polowań. Daniele samce w tamtym czasie nazywano rogaczami a nie jak teraz bykami.
